Cửa phòng khách trên gác vừa hé mở. Vị Giang từ chập tối đến giờ vẫn ngồi yên trên chiếc ghế bành có lưng dựa, lúc ấy mới sẽ ngoảnh nhìn ra:- Anh thật tệ, ở ngay trước cửa mà không mấy khi sang chơi. Giá hôm nay không cho gọi vị tất anh đã lại. Hay dạo này đã đâm ra chán đời rồi?Dưới ánh ngọn đèn điện trùm cái chao xanh, ở tận đằng góc cửa phòng, có một người thanh niên đứng nhìn chủ nhân, miệng hơi mỉm cười, nghe bạn vừa trách xong, quay lại khép cửa rồi bước vào, vừa đi vừa nói:- Chán quá cũng chẳng buồn đi đến đâu, độ này chỉ nằm khàn ở nhà đọc sách.Vị Giang vẫn ngồi yên như trước, trỏ tay vào chiếc ghế để cạnh cái bàn ngay mặt, bảo người thanh niên ngồi.- Anh ngồi xuống chơi, tối nay tôi với anh cùng buồn, ta ngồi nói chuyện. Thế nào? Độ này có cái gì lạ không?- Cả ngày không bước ra khỏi nhà nửa bước, còn biết chuyện trò gì, mà ở dưới ánh mặt trời này có cái gì là cái lạ!- Tôi xem anh độ này như có ý phẫn chí, anh trông tôi què cụt như thế này thì đáng phẫn đến đâu? Suốt ngày du dú trong xó nhà, động bước đi một bước là phải kèm theo cái nạng. Nhớ đến ngày năm trước ở mạn ngược, nào phi ngựa lên đồi, vạch lau săn bắn, cái cảnh đời bấy giờ khoái hoạt biết chừng nào, bây giờ thì đi được đến đâu, tầm con mắt chỉ lên bốn bức tường phòng là hết. Đời tôi đáng chán mà tôi không chán... ừ, nghĩ kỹ mà xem, chán có làm gì, vô ích! Tối hôm nay có cuộc diễn kịch giúp vào một việc thiện, nhà tôi nằn nì tôi đi xem, bỏ tiền ra mua vé trước từ mấy hôm... cũng cố giục tôi đi xem, nhưng đi xem hát mà lại lê cái nạng đi thì cũng buồn lắm... Một mình ở nhà tuy có buồn nhưng cũng thích, vợ đi xem thì có khác gì chồng?... Nghĩ đến cảnh nhà tôi, tôi lại tức cho cảnh vợ chồng anh... Giá tôi ở vào địa vị anh thì tôi quyết giết chết gian phu dâm phụ.Từ lúc Vị Giang nói một câu giải tóm lược cái đời mình, cái tâm sự của mình, rồi lại nhắc đến cái cảnh huống đáng chán đáng buồn của bạn thì người thanh niên ngồi ngay trước mặt chỉ trông làn khói của mẩu thuốc lá đang hút kéo thành dòng thẳng lên trần; khi nghe bạn nhắc đến câu chuyện của mình, chừng như chàng cũng động lòng, nên một tiếng thở dài đã làm cho làn khói thuốc bay thẳng thành dòng bỗng tan đi mất nửa.Ngồi một lát ngẫm nghĩ, rồi người thanh niên sẽ lấy ngón tay út gẩy cái tàn ở đầu điếu thuốc lá xuống sàn, bấy giờ mới đăm đăm nhìn vào Vị Giang, ở vành môi có in một cái nụ cười, cái nụ cười của một con người kiêu hãnh:- Giết cho chúng nó chết, chẳng qua chỉ bẩn lưỡi dao của mình. Đời mà người nào cũng như anh, thì những hạng làm vợ làm mẹ bây giờ đáng đem mà giết chết cả.- Anh này nói lạ, như anh thì đàn bà có chồng bây giờ là thất tiết cả ư?Người thanh niên vẫn ngồi yên, nhưng lại đổi cái nụ cười lúc nẫy ra cái cười khinh đời vô hạn:- Sự ngoại tình của các đàn bà có chồng ngày nay đối với đám nữ lưu tân nhân vật ở xã hội mình đã thành ra một cái thông bệnh. Những thiếu phụ bây giờ, kẻ nào mà không có lấy được một vài ông nhân tình?! Có chồng lại có tình nhân, họ mới cho là sang, mà cái sang ấy họ cũng không muốn giữ kín một mình, lại hình như cần phải cho cả người ngoài biết đến. Thế là một cuộc chơi về tâm lý cũng mạo hiểm, nhưng mạo hiểm mà xông pha trên con đường tình ái thì có ai mà sợ sự hi sinh.- Đàn bà lấy sự ngoại tình là một cái sang? Có đâu như thế!- Thế mà có, chỉ vì anh không chịu xét rõ thế thôi. Tôi không nói đến cái sức quyến rũ của những bọn thanh niên đem lòng luyến ái vợ người làm gì, lại cũng không nói đến những nàng thiếu phụ quá thiên về tình dục làm gì. Cái tâm lý ái tình của con người ta, nhất là bọn đàn bà bị khuynh hướng về cái trào lưu mới bây giờ, nó phức tạp quá. Chưa có chồng thì ước những cảnh xây dựng gia đình, lứa đôi sum họp; đến khi đã thành gia thất, cái ái tình đối với chồng cũng theo với năm qua mà phai lạt vì bấy giờ đã biết nhau đến chân răng kẽ tóc, trái hẳn với những sự mộng tưởng của mình. Người chồng đã là chồng thì không còn phải là một cái của báu để cho mình mơ màng, vì lúc nào cũng ở ngay bên cạnh mình, thò tay ra là với đến. Thiên hạ sự những cái đã có thì ai còn muốn, có muốn chỉ là muốn những cái không có hoặc khó khăn mới có được mà thôi. Vì thế ngoài sự ăn ở với chồng, họ còn cần phải tìm lấy một cái để du dương trong đường tình ái, rồi mộng hồn phảng phất ở nơi góc bể bên giời mà mơ màng được có một người ở trong cảnh mộng. Muốn là được. Đến khi mộng cảnh đã thành chân cảnh thì người đàn bà lấy sự đó làm cái sang, sang với những người biết mình có chồng mà còn có nhân tình, lại tự sang với mình mình, vì bông hoa kia đã cắm bình, hẳn phải tươi đẹp thế nào mới còn được có người mê đến. Đó là cái sang ở sự có ngoại tình. Biết bao kẻ chồng vừa giầu có đẹp đẽ, khoẻ mạnh, danh giá mà cũng có tình nhân, tình nhân lại mọi cái đều kém cả chồng, đó là do ở sự ham lạ thích sang mà nên có.Trong khi người thanh niên biện thuyết về cái tâm lý ái tình như thế thì Vị Giang buồn tay tẩn mẩn giở những trang giấy một cuốn sách để trên bàn mà lắng tai ngồi nghe; câu chuyện mới dứt được trong có mấy cái tích tắc đồng hồ, bỗng thấy Vị Giang ngạc nhiên, cầm ở trong sách lên một mẩu giấy con sắc đỏ.Vừa giơ lên đọc được mấy chữ, thì cau mày mà nói một mình rằng:- Đi xem hát, có cái vé lại bỏ quên, rõ người đâu mà vô tâm đến thế?Rồi ngảnh nhìn lên tường trông đồng hồ:- Giờ mới hơn chín giờ... được, anh để tôi gọi điện thoại lại rạp hát hỏi chuyện nhà tôi về việc cái vé này một tí.Nói rồi Vị Giang sẽ xê ghế với quay máy điện thoại để ở đầu bàn. Trong phòng vang tiếng chuông rền. Vị Giang cầm ống lưu thanh, vừa nghe vừa nói:- Allô allô... Donnez moi le numéro 1011, Madame... Vị Giang mắc ống lưu thanh vào máy điện thoại, ngồi chờ, chưa đầy một phút lại thấy chuông kêu lần nữa. Vị Giang cầm ống lưu thanh ghé lại tai, miệng thì nói:- Allô... C'est le numéro 1011?... Allô, allô!... Có phải rạp Công Lạc đấy không?... à! Vâng... Tôi muốn phiền ngài một việc... Vâng... Nhờ ngài làm ơn tìm giúp trong khu ghế hạng nhất người đàn bà đeo đôi hoa tai kim cương, bận áo gấm chần, màu da đồng, bảo nhà tôi ra máy, nói cho tôi là Vị Giang, hỏi có chút việc cần lắm... Allô... allô... Đằng đầu dây kia, không biết nói những gì mà thấy Vị Giang lắng tai nghe... Được một lúc lại hỏi:- Allô... Ngài nói cuộc diễn kịch tối nay bị sở Liêm phóng cấm không cho diễn... Thế ra hôm nay ở quí viện không có hát... Lại phải giả tiền lại những người lấy vé... Vâng... Vâng... Cảm ơn ngài.Chuông máy nói lại kêu. Vị Giang mắc giả ống lưu thanh vào máy điện thoại, nhìn người thanh niên rồi nói:- Ở rạp hát họ nói vở kịch có ý phạm đến tôn giáo, mãi hôm nay sở Liêm phóng xét thấy mới ra lệnh cấm diễn trước lúc khai diễn một giờ đồng hồ; như vậy nhà tôi cũng sắp về... Bây giờ ta nói nốt câu chuyện đang nói dở. Vị Giang lấy trong cái hộp gỗ trắc một điếu thuốc lá, gõ đầu điếu thuốc mấy cái xuống ghế, rồi đánh diêm:- Tôi xét ra anh nhìn đời bằng con mắt khác thường và thiên về cái thuyết hoài nghi quá. Cứ như anh thì trong đám nữ lưu tân nhân vật bây giờ, không có ai đáng làm hiền phụ. Vợ trước anh bỏ rồi, chắc anh cũng không còn hy vọng lấy người vợ nữa, nhưng về đường tử tức thì anh nghĩ sao?- Lấy vợ, vợ có sinh đẻ, con mình cũng chưa chắc là huyết mạch nhà mình, con như vậy thì ở đâu mà chẳng có con, trẻ nào mà chẳng là con, hà tất cứ phải trông con ở vợ. Ở đời này chẳng chán vạn con nuôi mà nên những trang hiếu tử, con đẻ mà ra quân bất hiếu, bất mục đó ư? Sự dở hay là do ở cách giáo dục của người làm bố... - Anh nói vậy kể cũng có lý, song sự cẩu hợp như thế thật là một thứ làm tiêu diệt cả cái lạc cảnh ở gia đình.Người thanh niên cười mà rằng:- Đàn bà đã là một giống không chung tình thì cái lạc thú gia đình cũng chỉ là một cái mộng cảnh. Như thế đàn bà có cần cho ta cũng chỉ là cần trong chốc lát, cái cần ở những lúc no cơm ấm cật tức là cái cần của xác thịt chớ không phải của linh hồn. Sự cần của nhục dục thì cũng như đói phải cần ăn, mà ăn thì ăn đâu chẳng được? Tiền nhiều ta cao lâu khách sạn, tiền ít ta ngồi đầu ghế hàng cơm, miễn no được bụng là xong, rau dưa hay mĩ vị cao lương, qua khúc ruột già rồi cũng như nhau cả.Vị Giang cau mày mà rằng:- Nói vậy thật anh khinh bỉ đàn bà quá... Người thanh niên cũng nghiêm nét mặt mà rằng:- Tôi không khinh họ, chỉ là tự họ khinh họ đấy thôi.... Rồi hai người cùng lặng ngắt ngồi, mỗi người như ôm riêng một thế giới... Đồng hồ trên vách thong thả đánh 12 tiếng, tiếng chuông khua động, Vị Giang ngửng đầu lên:- Quái! 12 giờ đêm... Cuộc diễn kịch không thành... còn đi đâu mà chưa về thế? (một lát)... Hay đi coi hát ở rạp khác?... Nhưng không có vé... không biết đi đâu?!... Tiếng chuông đồng hồ với tiếng chủ nhân hình như không động đến giác quan người tuổi trẻ. Vị Giang thấy cái thái độ của bạn bình tĩnh như thế, lại lẳng lặng ngồi yên.Một lát, ngoài phố có tiếng xe đỗ trên bờ thềm, rồi lại có tiếng gõ cửa nhà dưới.Vị Giang không chống nạng đứng dậy như mọi lần, chỉ khẽ nói: "Hẳn đã về đây".Tiếng giầy leo 16 bực thang nghe rõ từng tiếng một. Cửa phòng hé cánh, một vị giai nhân tha thướt bước vào, người thanh niên ngửng nhìn lên, nàng cười mà nói:- Kìa bác sang chơi với cậu cháu!Người thanh niên đứng dậy chào:- Vâng tôi sang chơi với bác giai đây từ chập tối. Bác đi xem hát về?Nói rồi lại ngồi xuống ghế.Vị Giang trông cái dung nhan diễm lệ của vợ, gián hoặc bấy giờ vì thấy vợ đẹp quá mà đâm ghen, ghen nên sinh nghi, nhưng nét mặt vẫn thản nhiên, ung dung hỏi:- Thế nào rạp Công Lạc hôm nay có đông không? Diễn giúp việc nghĩa chắc đông thì phải.Nàng thỏ thẻ đáp:- Vâng hôm nay đông người đi xem quá, giá không có cái vé lấy từ mấy hôm trước thì hết chỗ ngồi.Vị Giang giật mình nhưng lại giữ ngay được cái sức xúc động trong trái tim, điềm nhiên như không; nàng vô tình, sự biến đổi nhanh như luồng điện ấy duy có người thanh niên trông thấy.- Các tài tử diễn khá lắm thì phải, mợ xem có chê được cái gì không?- Mấy vai chính đều hoàn toàn, cậu không đi xem thật đáng tiếc.Bấy giờ cái tức đã bốc lên đầy mặt, Vị Giang mắt đăm đăm nhìn vợ, tay phải lần con dao rọc sách để ở trên bàn, tay trái với cái nạng để cạnh mình tì nạng vào nách rồi đứng phắt lên, như bị cái sức của lò xo đun mạnh. Người thanh niên cũng đứng phắt dậy, tiến lại hai bước, tay trái chặn lên tay phải Vị Giang. Vị Giang ngảnh lại nhìn người thanh niên, dần dần như bị cái sức mắt của chàng đánh đổ cả tâm hồn, tay trái quăng cái nạng ra một bên, rồi ngồi phịch xuống chỗ ghế trước.Người thanh niên nhìn vợ bạn, cười một cái cười cay đắng.- Bác giai hôm nay tâm thần bị hoảng hốt, tôi phải ngồi giữ để đợi bác về... Thôi bây giờ đã khuya, bác bỏ màn để bác giai đi nghỉ.Nói rồi bắt tay bạn, chào mà bước ra.Vị Giang nét mặt đã ôn hòa, cố tì hai tay vào vành ghế đứng lên, nói với theo người thanh niên lúc ấy đã sắp bước ra khỏi cửa phòng khách.- Cảm ơn bác đã có bụng yêu, hôm nay bác sang chơi, thật tôi được lãi thêm một bài học về tâm lý.Nói rồi ngảnh lại phía vợ:- Trẻ dưới nhà chừng như đã ngủ cả, mợ xuống mở cửa để bác về.Khi còn một mình với chiếc phòng không, Vị Giang thở dài mà nói: "Lời bạn ta phải lắm. Khốn khổ thay cái kiếp đàn ông?".15 Mai 1928Trích từ Tuyển tập truyện ngắn đầu thế kỷ XX