Thư Viện 4 Phương

Lời Nói Ðầu

Ðầu thế kỷ hai mươi là một giai đoạn đại loạn tại Trung Hoa với một nếp sống hàng ngàn năm đang bị nhổ rễ bởi một cuộc cách mạng cực đoan. Dòng Thác Cuốn, một trong những tiểu thuyết nổi tiếng thời ấy, đã linh động phản ảnh cái giai đoạn đen tối ấy và có công dụng làm căn bản để hiểu những gì xảy ra sau đó.
Dòng Thác Cuốn là câu chuyện trong cái dinh cơ giầu có của nhà họ Cao tại Thành Ðô tỉnh Tứ Xuyên. Trong cái gia đình Tứ đại đồng đường này bốn thế hệ sống chung với nhau, cùng với rất nhiều gia nhân nô tỳ. Ðó là một hình ảnh tương phản giữa nước Trung Hoa cổ và những đợt sóng mới trào dâng lên để hủy diệt cái xã hội cổ ấy, được biểu thị trong đời sống hàng ngày của nhà họ Cao, và đặc biệt là ba anh em nhà họ Cao còn trẻ là Cao Giác Tân, Cao Giác Dân và Cao Giác Tuệ. Tất cả là những xung đột: xung đột giữa các thế hệ và giai cấp, những mối tình tan vỡ đau thương vì bị gia đình ngăn cấm, hoạt động của học sinh sinh viên chống lại chính quyền áp bức, và cuộc chiến đấu giải phóng phụ nữ. Dòng Thác Cuốn nói lên những nỗi đau thương tuyệt thảm nhân sầu của kiếp người.
Những xúc cảm mạnh mẽ phức tạp mà Dòng Thác Cuốn tạo ra cho độc giả là một báo hiệu cho tính chất phổ quát của kinh nghiệm nhân loại. Cuốn tiểu thuyết này một lần nữa minh chứng sự hữu hiệu của tiểu thuyết như là một phương tiện để chuyển dịch kinh nghiệm của một văn hoá sang một nền văn hoá khác.

Chương Một

Gió thổi mạnh; những bông tuyết trôi như bông gòn từ một chiếc mền bị xé rách, vật vờ rơi xuống. Từng lớp tuyết trắng chất đống tại chân tường hai bên đường, tạo ra một lề đường rộng cho lòng đường lầy lội tối tăm.
Khách bộ hành và phu khiêng kiệu phấn đấu với gió và tuyết mà không có kết quả gì. Tất cả đều mệt mỏi trong khi tuyết đổ xuống mỗi lúc một nặng hơn. Tuyết tràn ngập bầu trời, tuôn xuống khắp nơi - trên dù, trên kiệu, trên áo choàng của phu khiêng kiệu, và trên mặt khách bộ hành.
Gió thổi vùi dập những cây dù về mọi phía; một vài cái tuột khỏi tay người. Tiếng gió hú thê thảm, nhập với tiếng bước chân trên tuyết để làm thành một thứ âm thanh kỳ lạ khó chịu. Trận bão tuyết này sẽ ngự trị thế giới một thời gian thật lâu dài; dường như nó cảnh cáo mọi người ngoài đường rằng mặt trời ấm áp của mùa xuân sẽ không bao giờ trở lại nữa.
Lúc đó gần tối rồi, nhưng đèn đường chưa thắp. Mọi vật dần dần biến mất vào một màn đêm màu xám. Nước và bùn ngập đường phố trong không khí lạnh giá buốt. Chỉ một ý nghĩ khuyến khích những người đi bộ đang phấn đấu giữa cái quang cảnh u ám này - rằng họ sắp được trở về với sự ấm áp và sáng sủa trong nhà.
Một thanh niên 18 tuổi giục em, "Bước mau lên, Giác Tuệ, nếu không chúng ta sẽ về trễ bữa ăn tối." Chàng một tay cầm dù, tay kia kéo cao mép chiếc áo bông. Bộ mặt tròn của chàng đỏ ửng vì lạnh trong khi chàng quay lại nói với người em; đôi kính gọng vàng nằm trên đầu mũi chàng.
Giác Tuệ, người thanh niên bước phía sau, tuy cùng một khổ người và mặc cùng một thứ y phục, có vẻ trẻ hơn. Mặt chàng gầy hơn, hai mắt rất tinh anh.
"Ðừng lo, chúng ta về gần tới nhà rồi. Anh ơi, trong buổi tập diễn hôm nay anh đóng xuất sắc nhất, tiếng Anh của anh tuôn ra tự nhiên trôi chảy. Anh đóng vai người bác sĩ thật là đúng; lời đối thoại và diễn xuất của anh rất hay."
Giác Tuệ nói một cách hứng khởi trong lúc chân bước mau hơn. Bùn bắn lên, hai ống quần của chàng đã lấm tấm vương bùn rồi.
Người anh, Cao Giác Dân hơi chậm bước để chờ người em bắt kịp và nói một cách hãnh diện hài lòng: "Có gì đâu, chỉ vì tại anh bạo dạn hơn em thôi. Em quá nhút nhát, và vai Hắc Cẩu của em không đúng lắm. Hôm qua em đã học thuộc lòng vai ấy rồi mà? Tại sao em không nói được trong lúc tập diễn? Nếu không có giáo sư Chu nhắc thì em không thể đóng hết được màn đó."
Tuy người anh nói hết sức dịu dàng, không ngầm một ý chê trách, nhưng Giác Tuệ cũng mắc cở, máu dồn lên má trong lúc chàng nói một cách bối rối, như thể để tự hồi phục. "Em không biết tại sao, mỗi khi em lên sân khấu là em lại hoảng sợ; em cảm thấy như đứng trước rất đông người đang chăm chú nhìn em. Em cố gắng hết sức, em muốn nói lời đối thoại trơn chu..."
Một cơn gió thổi cây dù của chàng quay tít, cắt ngang lời chàng trong lúc chàng cố nắm cán dù mà không được. Nhưng cơn gió cũng ngưng lại ngay. Mặt đường phủ đầy tuyết chưa tan, từng mảnh trắng trên khắp lối đi, có những vết bước chân, bước này chồng lên bước kia, những lớp mới trùm phủ lên những lớp cũ. Giác Tuệ tiếp tục nói tiếp:
"Em muốn đọc tất cả phần đối thoại không một lần ngập ngừng, nhưng một khi em mở miệng thì lại quên hết, ngay cả những mẩu em thuộc lòng nhất cũng biến mất lúc đó. Mãi khi giáo sư Chu nhắc một hai chữ thì em nhớ lại và tiếp tục. Nếu cứ giống như buổi tập dượt hiện nay, em lo sợ không biết em sẽ như thế nào trong lần trình diễn đầu tiên. Nếu cứ như vậy thì thực xấu hổ quá!"
Trên khuôn mặt trẻ trung ngây thơ của chàng có một vẻ nghiêm trọng và ảm đạm, và lời nói của chàng là một giọng tự trách. Những bước chân của chàng tạo ra những âm thanh kẽo kẹt đều đặn trên mặt tuyết, mỗi bước là một âm thanh, đánh dấu nhịp bước của chàng.
Giác Dân nói an ủi. "Giác Tuệ, em đừng lo. Vài lần tập dượt nữa thì em sẽ diễn được, chỉ cần giữ vững được sự can đảm của em... Nói đúng ra, giáo sư Chu chuyển cuốn Ðảo Kho Tàng thành kịch không hoàn hảo lắm, sự trình diễn chắc sẽ không thành công."
Giác Tuệ không nói gì, chỉ biết ơn sự chăm sóc yêu thương của anh đối với chàng. Tâm trí chàng căng thẳng lo nghĩ làm thế nào có thế đóng cảnh đó hoàn hảo, đạt được sự tán thưởng của khán giả, sự khen ngợi của bạn học, và sự vừa lòng của người anh. Khi chàng nghĩ thế một lúc lâu, chàng bắt đầu cảm thấy chàng đang ở trong một cảnh trong mơ; bỗng nhiên tất cả trước mắt chàng trải qua một sự biến đổi thành cảnh trong vở kịch. Có một quán trọ tại đó người bạn già Bill của chàng đang sống. Chàng là Hắc Cẩu, một hình ảnh của thế giới thủy thủ, sau khi mất hai ngón tay và trải qua một số biến cố khác, cuối cùng đã có thể tìm ra được nơi sống của Bill. Niềm vui của sự trả thù và sự hăm dọa của cuộc đụng độ sôi nổi trong tim chàng. Chàng bắt đầu nghĩ cách làm thế nào để lại gần Bill, làm thế nào quở trách hắn, buộc tội hắn đã phản bội lời hứa và giấu diếm bản đồ kho tàng, bán rẻ cái tình huynh đệ của biển cả. Khi những cảnh này trôi qua, những hàng chữ Anh chàng đã học rất kỹ nẩy ra từng câu trong tâm trí chàng, không cần phải cố gắng. Chàng vui mừng la hét như thể bỗng nhiên bị khích động. "Anh ơi, em làm được rồi!"
Giác Dân ngơ ngác nhìn và hỏi, "Cái gì vậy? Cái gì làm em vui thích quá vậy?"
"Anh ơi, em vừa tìm ra được bí quyết của nghệ thuật đóng kịch," Giác Tuệ nói với nụ cười kiêu hãnh. "Nếu em có thể đi tới chỗ cảm thấy như em là Hắc Cẩu, thì những lời đối thoại tuôn ra ngay, không cần phải cố gắng tìm kiếm hoặc nhớ lại."
Giác Dân mỉm cuời. "Ðúng rồi, đó là cách diễn xuất. Bây giờ em đã nắm vững được nó rồi, em chắc chắn sẽ thành công. Dường như tuyết ngừng rơi rồi, chúng ta hãy gập dù lại. Gió giật thế này khó giữ vững được dù mở." Nói thế xong, chàng rũ cây dù để hắt tuyết đọng trên dù xuống, và gập dù lại. Giác Tuệ cũng làm theo, và hai người bước song đôi nhau, vác dù lên vai, di rất gần nhau.
Quả thực tuyết đã ngừng rơi, và cơn gió cuồng nộ dần dần dịu đi. Tuyết phủ trên đầu tường và các mái nhà, hắt lên ánh sáng rực rỡ trong buổi hoàng hôn mỗi lúc một tối dần. Trước những cửa tiệm thắp đèn sáng trưng, xen kẽ giữa những nhà tư gia với cônh cổng lớn sơn đen, làm đẹp con đường vắng vẻ, tạo ra cho con đường sự ấm áp và ánh sáng trong buổi tối mùa đông lạnh lẽo này.
Giác Dân chợt lo lắng hỏi em, "Giác Tuệ, em có lạnh không?"
"Không, em cảm thấy ấm áp lắm; chúng ta vừa đi vừa nói chuyện nên em không cảm thấy lạnh gì cả."
"Thế thì tại sao em run?"
"Bởi vì em quá khích động. Em run như thế bất cứ khi nào em hứng khởi, bao giờ cũng run rẩy, và tim đập rất nhanh. Khi nghĩ tới vở kịch của chúng ta, em có một sự thôi thúc phải làm ngay lập tức. Nói đúng ra, em rất muốn thành công, em đang đi tìm sự thán phục và khen ngợi của mọi người. Anh ơi, anh có cười em quá hão huyền, quá trẻ con không?"
Nói thế xong, Giác Tuệ quay nhìn anh, tỏ ra bối rối, như thể mong đợi sự chế nhạo không tán thành của anh.
Giác Dân dịu dàng và đầy cảm tình nói, "Không đâu, anh cũng như em thôi. Anh cũng muốn thành công, muốn sự tán thưởng của mọi người, như em vậy. Chúng ta đều giống nhau. Em không để ý hay sao, ở trong lớp bất cứ sự đồng ý nào của giáo sư, dù là vấn đền nhỏ, cũng được người ta vô cùng vui thích chấp nhận."
"Phải, anh đã nói thế," Giác Tuệ trả lời, nhích lại gần anh. Hai anh em tiếp tục bước đi bên nhau, quên cả cái lạnh, quên cả gió tuyết, quên cả màn đêm và bóng tối.
"Anh ơi, anh quả thực là người anh đáng yêu quý của em," Giác Tuệ nhìn mặt anh và nói như thế với một nụ cười của một đứa trẻ. Giác Dân cũng quay lại nhìn đôi mắt sáng rỡ của em, mỉm cười và nói rất chậm, "Em cũng vậy, em là người em yêu quý của anh, một người em rất ngoan." Rồi chàng nhìn quanh và biết rằng đã sắp về tới nhà. Chàng vui vẻ nói với em, "Giác Tuệ mau lên, nhà chúng ta ở ngay góc kia rồi."
Giác Tuệ gật đầu đồng ý. Hai người bước vội, và trong nháy mắt hai người rẽ vào một con đường yên tĩnh hơn nữa.
Tại đây những ngọn đèn dầu đã thắp lên, và ánh sáng lờ mờ hắt lên những cái bóng cột đèn cao lêu nghêu trên tuyết, trông rất cô đơn trong cái bầu không khí gió rét và lạnh buốt ở đây. Ngoài đường rất ít người đi lại, và họ đều bước vội, để lại dấu chân trên tuyết và lặng lẽ biến mất. Những vết chân sau cùng vẫn còn đó mãi, dường như không muốn di chuyển đi, cho tới lúc những bàn chân khác dẫm lên. Rồi chúng sẽ buông ra tiếng thở dài khẽ và biến thành một hình thể kỳ quặc; trên con đường dài, trắng xóa, những dấu chân bình thường trở thành những cái lỗ vô hình thể, cái lớn cái nhỏ.
Một dẫy dinh cơ tư gia có cổng lớn bằng gỗ vững chãi sơn đen đứng im lặng trong bão tuyết. Từng đôi tượng sư tử đá ngàn đời im lặng nằm bên ngoài cổng - mỗi bên một con. Những cánh cổng mở gây ra côi hình dáng cái miệng của những con vật kỳ dị này. Bên trong là hốc đá tối tăm; cái gì bên trong miệng chúng, không ai trông thấy được.
Mỗi một tư gia ở đây có một lịch sử lâu dài; có dinh cơ đã đổi chủ vài lần. Mỗi nhà đều có sự bí mật. Khi sơn đen trên những cổng lớn bị long đi, người ta lại sơn lại. Nhưng dù bất cứ sự thay đổi nào xảy ra, sự bí mật vẫn được giữ kín dằng sau cánh cổng. Không người ngoài nào được phép biết những bí mật này.
Hai anh em đứng lại ở giữa con đường, trước những cái cổng của một khu tư gia sang trọng. Hai người quệt gót giầy da lên những tảng đá, rũ tuyết khỏi quần áo, và buông áo choàng xuống. Tay cầm dù, hai người bước vào trong cổng, tiếng bước chân bị cái hang tối của lối vào nuốt chửng. Sự im lặng buông xuống con đường. Bên ngoài cửa các tư gia đều giống nhau vì hai con sư tử đá quỳ hai bên lối vào và hai cây đèn lồng đỏ treo trên đầu hồi của cổng. Cái làm ngôi nhà này khác hẳn các nhà khác là hai cái bể nước hình chữ nhật bằng đá trước cổng.
Những tấm bút thiếp bằng sơn mài treo dọc trên tường ở hai bên lối vào. Ðây là những lời cầu mong của gia chủ, như: Gia Ðạo An Bình, Khang An Phúc Lộc, Trường Thọ, Mưa Thuận Gió Hòa.