Điên cuồng bất đắc dĩ
Thưa các bạn! - Anh chàng đeo kính bắt đầu nói.- Trong những công việc thế này ta không thể vội vã được. Cần phải động não và cân nhắc.Anh chàng trẻ nhất trong những người có mặt ủng hộ ngay:- Đúng quá, cần phải suy nghĩ chín chắn, nếu không chúng ta sẽ tự rước họa vào thân.Người mặt tàn nhang đề nghị:- Trước hết ta hãy xác định một lần chót xem chúng ta có hài lòng với ngài thị trưởng hiện nay hay không?- Không hài lòng. - Mọi người đồng thanh tuyên bố.Chàng tàn nhang hỏi:- Sao lại không?- Ông ta điên rồi! - Chàng đeo kính đáp.Những người khác đồng tình ngay.- Đúng, đúng, điên rồi!- Ngớ ngẩn! Hâm hấp!Chàng tàn nhang bảo:- Thế là rõ. Vấn đề là ở chỗ đó. Chúng ta phải làm sao không được bầu một người như thế.- Nhưng ngài thị trưởng tiền nhiệm cũng điên đấy thôi. - Ông bụng phệ nhận xét.- Cả ngài tiền nhiệm nữa!- Theo chỗ tôi nhớ thì tất cả các ngài giữ trọng trách ấy đều bị điên cả.- Trong trường hợp ấy, - Chàng trẻ nhất nói - chúng ta phải hành động thật là tỉnh táo và thận trọng. Chúng ta sẽ bầu một người thông minh có đầu óc lành mạnh!Chàng đeo kính khoát tay:- Nhưng khi bầu các vị tiền nhiệm chúng ta đâu có nghĩ rằng các vị đó đầu óc không lành mạnh. Chúng ta đã bầu những người thông thái, rạch ròi, thế mà tất cả các vị đó đều lần luợt hóa điên không phương cứu chữa.Ống già gầy nhom thỉnh thoảng lại húng hắng ho đứng lên nói:- Lạy thánh Ala!.. Lạ đời thật! Tất cả những ai giữ cái ghế ấy đều hâm hấp hết.Chàng làm báo nói rõ thêm:- Không phải những ai giữ ghế, mà là những ai chúng ta đặt vào ghế ấy.Chàng trẻ nhún vai:- Cái ghế thì chẳng nghĩa lý gì. Tôi tin rằng tinh thần họ bất thường ngay từ trước khi làm thị trưởng, chỉ có điều là họ không có dịp nào thể hiện cái cuồng điên ra thôi. Nhưng chỉ cần chúng ta giao chính quyền vào tay họ là họ cắn hàm thiếc phóng nước đại.Ông già hom hem thở dài:- Lần nào cũng lại chuyện ấy. Thị trưởng nào cũng điên. Không có lấy một người tỉnh táo!Chàng tàn nhang nén mình lắc đầu:- Nhưng các bạn muốn nói thế nào thì nói, suốt ba mươi năm nay ông thị trưởng mới vẫn là bạn tôi. Trước kia tôi thấy ông ta hoàn loàn bình thường. Nhưng chúng ta vừa mới bầu ông lên thị trưởng thì...- Làm thế nào được, không phải mọi người điên từ thủa sơ sinh. Rõ ràng là ông phải đợi chúng ta biến ông ta thành cái đầu chỉ huy thành phố này rồi ông ta mới phát rồ đấy chứ.- Thôi đủ rồi!- Chàng đeo kính ngắt chuyện - Cái gì đã qua thì qua rồi. Tốt nhất là chúng ta hãy nghĩ xem lần này chọn ai.Tất cả mọi người được đề cử đều bị gạt bỏ. Mọi người đòi hỏi trạng thái lý trí của thị trưởng mới không được gây một chút lo âu nào cả cho hiện tại lẫn tương lai.Mọi người điểm bao nhiêu tên, nhưng không tên nào được tán đồng cả.Cuối cùng chàng đeo kính kêu lên:- Làm sao trước đây tôi lại không nghĩ ra nhỉ? Các vị sẽ nói gì về ngài Raxim?- Lạy thánh Ala, một người lương thiện!- Lương thiện, có giáo dục và khiêm tốn!- Chủ động, vô tư, liêm khiết!- Cần cù, giàu kinh nghiệm!Những lời khen ngợi Raxim tuôn ra rào rào như mưa đá.Chàng béo nói:- Tôi sợ Raxim không muốn là thị trưởng.- Tôi biết Raxim từ bé. Tôi không nghĩ rằng ông ta nhận cái ghế ấy. - Ông già hom hem đồng tình.Anh tàn nhang cũng chung ý nghĩ:- Tất nhiên là không, ông ấy sẽ không bao giờ đồng ý đâu! Ông ấy không thích dính dấp vào những chuyện như vậy.Chàng trẻ cũng nghĩ thế:- Ông ấy không bao giờ chấp nhận đề nghị của chúng ta.Chàng đeo kính kêu:- Vậy ta làm thế nào? Ta cứ thử thuyết phục Raxim xem sao. Ông ấy là người xứng đang duy nhất mà chẳng lẽ ông ấy lại cự tuyệt?Khả năng đề cử viên chức này không được bầu đã bị loại trừ, mọi người có lòng tin tuyệt đối vào nhóm họ và sẽ không ai có ý định cản trở ý chí của họ.Mọi người đứng dậy và đến nhà Raxim thông báo cho ông tình hình: Tất cả những người được bầu làm thị trưởng thì cuối cùng đều bị... biết nói thế nào nhỉ... có hơi chút xíu không bình thường.Raxim hỏi:- Các bạn nghĩ ra chuyện gì thế? Muốn làm tôi phát điên chăng?- Xin trời đất thương lấy ông! Ông là người thông minh, tỉnh táo. Chúng tôi xin ông nói một lời đồng ý.- Không, không đời nào!- Đó là nghĩa vụ của ông trước tổ quốc, ông Raxim.- Trước nhân dân!- Quốc gia ta hy vọng vào ông, ông Raxim!- Đây là việc đại sự quốc gia, ông Raxim!Raxim không đáp:- Thôi được, tôi. đồng ý, nhưng xin có một điều kiện.- Ông cứ cho biết!- Chúng tôi xin nhận trước mọi điều kiện của ông.- Điều kiện của tôi thế này - Raxim nói - Tôi là người cởi mở, vậy sau này các bạn đừng nói rằng tôi không báo trước. Tôi không chịu đựng được một lời nịnh hót nào cả! Các bạn chớ có bao giờ tổ chức cho tôi những tiệc tùng, đình đám, đừng tâng bốc tôi lên đến mây xanh. Các bạn có chịu điều kiện ấy không? Bởi vì dù sao tôi cũng chỉ là con người không hơn, không kém. Và cũng có thể có lúc nào đó tôi không tỉnh táo. Các bạn đồng ý không?Mọi người đồng thanh reo lên- Đồng ý!- Thế mới là một người chân thực!- Thế mới là trí tuệ chứ!- Hoan hô Raxim!Raxim thắng cuộc trong kỳ bầu cử và trở thành thị trưởng.Ngay buổi sáng hôm ấy ông nhận được trên năm mươi bức điện chào mừng. Raxim bóc ra một cái thấy mở đầu như sau:“Thưa ngài Raxim ngàn lần khả kính! Người con xứng đáng tuyệt vời của tổ quốc ta! Người đắc cử cửa toàn dân!...”.Ông Raxim không đọc tiếp nữa.- Lạy trời, xin hãy gìn giữ cho con trí tuệ! - Ông thốt lên.Một lát sau có người gõ cửa. Anh chàng đeo kính bước vào với một bó hoa to.Anh cúi gập người xuống thi lễ rồi kính cẩn chúc mừng thị trưởng mới.Raxim cau mày:- Cần gì những lời hoa mỹ như thế!Vào tiếp theo là ông lão hom hem. Một tay ông chống ba toong, tay kia ôm một bó hoa lớn. Ông cúi gập đầu xuống chạm môi vào tay Raxim. Raxim cau mày buông một câu lạnh nhạt:- Ông đừng hạ mình xuống như thế!Rồi sau tất cả những người khác bước vào: Anh trẻ tuổi, chàng tàn nhang, ông bụng phệ. Mọi người chúc mừng Raxim, bày tỏ lòng tôn kính vô hạn rồi bước ra.Raxim giơ tay lên trời:- Xin đấng Thượng đế gìn giữ cho con trí tuệ!Buổi trưa người ta báo cho ông.- Tiệc chiêu đãi ngài đang được tổ chức!Trong lúc Raxim còn đang quyết định có đi hay không thì một chiếc ô-tô đã lăn bánh đến.Phòng tiệc rượu được hóa trang lộng lẫy như trong cung điện.Bàn tiệc bốn mươi khách ăn làm người ta phải choáng váng với bao nhiêu đồ pha lê, bao nhiêu hoa và bao nhiêu chân nến bằng bạc.Chàng đeo kính đứng lên với cốc rượu lớn trong tay. Sau khi đọc lời chào mừng chàng nói tiếp thế này:- Chao ôi, một trí tuệ vĩ đại! Một trí tuệ vô song! Một con người hiển hách! Nhờ có ông, nhờ nghị lực của ông mà thành phố ta trong một thời gian ngắn...Raxim đỏ mặt lên, ông rời bàn ra về.- “Đây là một bài học lớn cho họ” - Ông nghĩ.Hôm sau ông đi làm đã thấy phố xá cờ hoa như hội, suốt dọc đường từ nhà ông đến tòa thị sảnh đã trải thảm kín, khắp nơi là tiếng trống rộn ràng, tiếng hát ngân vang; khắp nơi là cành nguyệt quế, dọc hai bên hè là các cháu học sinh.Những tiếng hoan hô nổi lên như sấm, những tiếng reo vang vọng.- Vạn tuế!Chàng trẻ tuổi quát anh đánh trống của dàn nhạc thành phố.- Giáng cật lực!Rồi lại quát các cháu học sinh:- Hô to nữa lên, nữa lên!- V-ạ-n t-u-ế!Trên khắp các đường phố người ta giết cừu dâng lễ. Trước tòa thị sảnh dựng lên một cổng chào kết bằng những bó hoa nguyệt quế. Trên cổng chào chói ngời khẩu hiệu “Quan tân thị trưởng muôn năm!”.Ống bụng phệ bước lên lễ đài dựng trước tòa thị sảnh và bắt đầu diễn thuyết:- Ngài thị trưởng mới của chúng ta đã chiếm được trái tim của tất cả mọi người thành phố ta bằng nghị lực, lòng trung thực, bằng tài tổ chức và lòng trung thành với Tổ quốc...Raxim bực lắm, ông nhảy lên chỗ diễn giả giằng lấy những tờ giấy có bài diễn văn tâng bốc ấy mà xé đi.- Tôi xin phản đối! - Ông quát vào mặt ông bụng phệ.Anh tàn nhang reo lên:- Thưa bà con! Đấy là tấm gương khiêm tốn vô song! Liệu đã có ai trong chúng ta thấy một điều tương tự hay chưa! Quan tân thị trưởng muôn năm!- M-u-ô-n n-ă-m!!Trận bão vỗ tay truyền lan khắp nơi.Ngài tân thị trưởng chạy vào tòa thị sảnh trốn những lời tâng bốc như trốn thiên tai.Phòng khách tòa thị sảnh đầy người - ai cũng muốn chúc mừng ngài tân thị trưởng.Trịnh trọng vòng tay trước ngực, chàng trẻ tuổi hỏi:- Ngài có lệnh gì không ạ?Ông già hom hem giọng nịnh bợ:- Không ai xứng đáng với vị trí này bằng ngài.Ông thị trưởng kêu lên:- Xin thề trước thánh Ala, tôi sẽ nộp đơn về hưu. Các ông cút ngay đi!Mọi người cúi gập đầu lùi bước ra cửa.- Chúng tôi xin vâng!- Ngài cứ dạy bảo!- Mỗi lời của ngài là một pháp lênh!Raxim thở dài ngao ngán:- Thượng đế cứu vớt lấy con!Chàng tàn nhang khuyên:- Xin ngài nghỉ ngơi đôi chút!Chàng đeo kính thêm:- Xin ngài cứ làm tùy ý, việc gì cũng được, chỉ mong ngài đừng quá sức ngay từ buổi đầu.Raxim nổi giận bừng bừng:- Cút đi hết ngay!Không thể làm việc được nữa, Raxim ra khỏi thị sảnh.Ngoài phố một thanh niên reo lên:- Dẹp ra! Ngài thị trưởng đấy? Tránh ra, tránh ra.Raxim về nhà khóa cửa lại. Ngày hôm ấy ông không ra đường.Sáng hôm sau ông ra lệnh mang cho ông hai tờ báo xuất bản trong thành phố... Cả hai tờ đều in chân dung ông cỡ lớn. Tờ thứ nhất viết: “Một trí tuệ vĩ đại, niềm kiêu hãnh của dân thành ta!” - Tờ thứ hai viết: “Ngài thị trưởng năng nổ nhất thế giới!”. Cả hai tờ hết lời ca ngợi ông,Chiều tối lại một chiếc xe con bay tới tìm ông.- Một đoàn vũ nữ mới tới thành ta - Ông bụng phệ báo cáo - Ngài cho các em đến nhà riêng hay ngài đích thân đến làm vinh hạnh cho câu lạc bộ?- Tôi sẽ đến thăm câu lạc bộ. - Raxim bảo.Tại câu lạc bộ, chàng trẻ tuổi đọc diễn văn, mở đầu như sau:- Ngài thị trưởng chúng ta, con người mà ta chỉ cần chung phần không khí để thở hít cũng đủ là một hạnh phúc lớn lao...Anh ta nói cả nửa tiếng đồng hồ, lần này Raxim không ngắt lời nữa.Sau anh ta đến lượt chàng đeo kính:- Chúng ta vô cùng sung sướng vì có được một người nhân hậu và đạo đức như ngài thị trưởng kính mến...Raxim chỉ cười.Gần một tiếng trôi qua.Lại những con người hôm qua tụ họp.- Không, thưa các thân hữu, chúng ta không thể thuần hóa được ông ấy!- Rõ quá rồi - Ông ta đã điên!- Ông ta trên tài các bậc tiền nhiệm. Chúng ta đãbầu một quan thị trưởng thế đấy! Khủng khiếp quá!- Một tên kiêu ngạo! Cứ nghe ông ta mà xem! Làm như ông ta là người sáng lập vũ trụ!- Tôi cũng thấy thế - Cứ như là cái rốn trái đất!- Ra vẻ ta đây kẻ cả lắm!- Thằng điên nào chả vậy.- Thôi được, bây giờ ta phải làm gì nhỉ? Chẳng nhẽ ta phải chấp nhận thằng ngốc ấy đến tận kỳ bầu tới hay sao?- Không đâu! Bạn ơi! Không đời nào! Vị trí của lão ta là nhà thương điên. Các ông nghĩ mà xem, hắn đã biến ngôi nhà hắn sinh ra thành viện bảo tàng! Hắn đã sai dựng tượng mình trên quảng trường lớn!- Hôm qua hắn nhổ vào mặt một người trong anhem ta!- Đêm qua hắn say khướt, bò cả lên bàn tiệc và còn múa một điệu múa bụng!- Chúng ta làm gì với cái thằng tâm thần này nhỉ?- Chỉ có một cách: Cho nó qua tay bác sĩ, lấy kết luận rồi tống vào bệnh viện thần kinh.Chàng đeo kính nói:- Đừng mất thì giờ kẻo hắn nhảy vào bóp cổ ai đó thì khốn.- Đúng, đúng, mau lên!- Ngày mai trói hắn lại và giải đi bệnh viện càng sớm càng hay. Sau đó bầu ngay người khác.- Được rồi, nhưng bầu ai làm thị trưởng đây?- Phải cẩn thận, các chiến hữu ạ! Làm sao lần này không được nhầm lẫn - phải bầu một người bình thường.- Đúng quá rồi! Chúng ta đã chán ngán cái bọn điên cuồng!Đức Mẫn dịch